Hasier Arraiz elkarrizketatu zuen Berriak igandean. Herritarrek dute estatua desblokeatzeko giltza, Arraizek dioenez. Murrizketa gogorren ostean gizartea shock egoeran dagoela uste du, baina suspertu eta borrokan hasiko den segurantza dauka.
Legez kanporatzeen aroa amaitu al da?
Nahiko genuke, eta pentsatzen dugu horrela izan beharko lukeela. Baina ez gaude horretaz hain seguru. Batez ere, iruditzen zaigulako Espainiako eskuineko sektore zabal horretan badirela batzuk inboluzio birak egin nahi dituztenak, legez kanporatzeen zikloa bukatu nahi ez dutenak. Eta ez da bakarrik Sorturen egoera. Nabarmendu nahi nuke euskal gazteriaren egoera. Sortzen ari den gazte erakunde berriko kide batzuek jasan behar duten jazarpena. Horrek ere adierazten du batzuek ez dutela legez kanporatzeen zikloa bukatu nahi fase politiko berri honetan egon arren.
Gazteei egin diezu erreferentzia, baina Sorturen zuzendaritzako hainbat lagun auzipetuta eta epaiketaren zain daude. Herriko tabernen auziko epaiketa ere laster egitea espero da. Zu zeu ere epaiketaren zain zaude, Seguran atxilotu zintuztenetik...
Ondorioak hor daude. Begira paradoxak zer diren: legebiltzarrean nago EH Bilduko kide gisa, Sortuko kide naiz, Kontseilu Nazionalean nago, eta beste aldetik, epaiketa politiko baten zain nago. Horrek nahiko ondo adierazten du gauzak nola dauden, eta nola alde batek gatazka behin betiko konpontzeko sekulako aurrerapenak egin baditu ere beste aldeak ez duen ezer ere egin.
Ezker abertzalearen historian aurreneko presidentea izango zara...
Hori ez da egia. HBk eta Batasunak ere beti izan zituzten presidente eta idazkari nagusiak, legez estatutuetan agertu beharra dutelako. Kontua da orain publikoki agertuko direla, lehen ez bezala.
Jokamoldean desberdintasunik ikusiko al da? Presidente figura publikoa izango da, idazkari nagusia hutsik geratuko da, baina...
Arnaldo Otegi idazkari nagusi izateko herrietatik etorri den proposamena garrantzitsua eta polita iruditu zaigu, eta uste dugu halako pausoa emateak merezi zuela. Baina halako karguak egoteari ez diogu garrantzirik ematen. Gure helburuetako bat da Sortu ez izatea alderdi politiko konbentzional bat. Mugimendu politiko integral bat sortu nahi dugu, eta beste modu batez funtzionatu.
Nola?
Beste alderdiekiko ezberdintasunak azaltzerakoan, barne demokrazia azpimarratu nahi nuke. Planteatzen dugu erabaki nagusiak ez hartzea Kontseilu Nazionalak, baizik eta Nazio Batzarrak; 22 kidek hartu beharrean 450 kidek hartzea, eta 450 horiek herrietatik datozenak izatea. Sorturen bizkarrezurra osatuko duten pertsona horiei zuzendaritza lana emango diegu. Ahalik eta erabaki gehienak herri batzarretako kideekin batera hartu behar dira. Eta horretarako, hainbat metodologia ezartzen saiatu behar da. Beste desberdintasun bat da gainontzeko alderdiek instituzioetan egiten den lanari bakarrik ematen diotela garrantzia. Sortuk garrantzia emango dio horri, noski, eta horretarako, EH Bildun Sortuko kideak egongo dira, baina oso garrantzitsua da instituzioen eta herri mugimenduaren arteko dialektika suspertzea. Dialektika horretatik sortu behar da benetako kontraboterea, estatuen eta sistema kapitalistak Euskal Herriaren kontra eragiten duen zapalkuntzarekiko kontraboterea. Hori da gure asmoa.
Nork izan behar du motorra, kaleko borrokak edo instituzioetakoak?
Fase politiko berri honetan iraultza demokratiko nazional bat egin nahi dugu. Zergatik? Eredu politiko eta soziala errotik aldatu behar delako —krisi garai honek oso argi adierazten du zergatik—. Ezin da planteatu iraultza horren abangoardia instituzioetan egotea. Instituzio hauek demokrazia burgesetik sortu dira, eta kontrakoa egiteko sortu dira. Pentsatzen dugu erabili egin behar ditugula, horiek ere eraldatuz. Argi dago iraultza horren abangoardiak, nonbait egotekotan, kalean egon behar duela. Kalean eta herri mugimenduan. Horregatik nahi dugu herri mugimenduan aliatu estrategiko bat, elkarrenganako errespetuz.
Desobedientzia zibilaren aldeko apustua ere egiten duzue. Parte hartzen duzuen instituzioen bidez egingo duzue desobedientzia? Instituzio horiei beraiei egingo diezue? Nola?
Hori asko eztabaidatu da, eta ez dugu guztiz biribildu. Baina gauza batzuk oso argi ditugu: ezin da planteatu desobedientzia instituzioetan bakarrik. Horretan ere, abangoardia ezin dugu instituzioetan kokatu. Abangoardiak kalean egon behar du, eta kaletik bultzatu behar dira erakundeak. Gure helburua da hemengo instituzioak beste parametro batzuetara eramatea, eta burujabetza ikuspegi batetik desobedientzia egitea Madrilgo eta Parisko instituzioei. Horretarako, kaletik eragin behar da. Halako dinamikak suspertzen badira, guk ziurtatzen dugu dinamika horiek instituzioetara eramango ditugula. Borroka tresna ezberdinen arteko bateragarritasuna lortzea da xedea. Nola egin Madrilen eta Bruselaren inposizio eta murrizketei aurre egiteko, benetako politika burujabe bat egin dezagun.
Sortu dagoeneko instituzioetan balego bezala hitz egiten duzu. Hori hitz eginda dago koalizioarekin?
Bai. Guk akordio estrategiko batzuk sinatu ditugu. EArekin sinatu genuen aurrenekoa: Lortu Arte. Aliantza politika honi oinarria jarri zion. Hala ere, garrantzitsuena azkena da: AB, Aralar, Alternatiba, EAk eta guk sinatutakoa. Nazio estrategia baterako oinarria jartzen du; sendotu eta landu behar den oinarria. Ondorioz, hauteskundeetarako koalizioak egin dira. Guk akordio eta aliantza horiekiko leialtasun guztia daukagu eta izango dugu, eta ondorioz, koalizio horiekiko. EH Bai Ipar Euskal Herrian eta EH Bildu hegoaldean. Gure asmoa da denboraren poderioz koalizio bakarra egotea Euskal Herri osoan.
Herritarrek dute estatua desblokeatzeko giltza, Arraizen irudiko. Murrizketa gogorren ostean gizartea shock egoeran dagoela uste du, baina suspertu eta borrokan hasiko den segurantza dauka.
Luze gabe, zein helburu ditu Sortuk?
Batetik, gatazkaren ondorioei dagozkion gaiak, eta bestetik, egoera sozioekonomikoari dagozkionak. Konponbideari dagokionez, bi zati daude: gatazkaren muina eta gatazkaren ondorioak. Ondorioetan, gure lehentasuna euskal preso politikoen egoera izango da...
Egibarrek esan dizue presoen auzian ez daukazuela planik...
Ezker abertzaleak gauza ugari egin ditu gatazka konpontzeko eta ondorioak gainditzeko bidean, eta egingo ditu. Baina Egibarrek esaten zuen ibilbide orria eztabaidatzea ez dagokigu guri. Euskal Preso Politikoen Kolektiboari dagokio. Haiek erabaki behar dute zer-nolako ekarpena egin behar duten, haien egoera gainditzeaz gain gatazkaren konponbidea elikatzeko. Horretan daude, eta heldutasun politiko guztia dute hori egiteko.
Zuek ezin duzue ezer egin?
Lagundu egin behar da. Gure lan nagusia izan behar da estatua estu hartzea jarrera alda dezan. Gobernuek eta estatuek ez dute eman inolako pausorik. Hemengo eragile politiko batzuek ere —batez ere EAJz eta PSEz ari naiz—, aldatu egin behar dute beren jarrera Espainiako Gobernua estu hartzeko. Presionatuta sentitzen ez bada, ez du ezer egingo, oso eroso baitago. Instituzioetan lan hori egiten lagunduko dugu guk.
Gobernuek mugitzeko asmorik ez dutela diozu. Noraino egin daitezke alde bakarreko urratsak?
Alde bakarreko urratsak ez ditugu inoiz estatuei begira egin. Beti euskal jendarteari eta nazioarteko komunitateari begira egin ditugu. Urrats horiek lagungarri izan behar zuten blokeoak gainditzeko. Baina giltzak euskal jendartearen eta nazioarteko komunitatearen esku daude. Uste dugu lortu dugula nazioarteko eragile batzuen laguntza, eta sinesgarritasuna lortu dugula sektore horietan. Bestalde, pentsatzen dugu euskal jendartearekin nonbait galdu genuen konexioa berreskuratu dugula. Gure aliatu nagusia euskal jendarteak izan behar du. Hark egin behar dio presioa estatuari. Ez dago beste modurik.
Egiaztatze Batzordekoak ere egon dira hemen, eta esan dute gobernuarekin ez dutela egin bilerarik. Nazioarteko eragileek ere ez dute lortu...
Gobernuaren jarrera prozesua bera ukatzea da. Interpretazio birtual bat ezarri nahi du: hemen ez dela gatazkarik egon, batzuk txintxoak izan direla eta besteak gaiztoak, eta orain gaiztoek onartu behar dutela galtzaile direla. Halako interpretazio baten gainean ez dago konponbiderik ezartzerik.
ETAren desarmatzea beste era batetara egin al daiteke estaturik gabe?
Nik dakidan bakarra da ETAk ez dakit zenbat aldiz adierazi duela armak uzteko eta egitura militarra bertan behera uzteko borondatea. Hori modu antolatu batean egin behar da, egiaztatzeko moduan. ETAk prest dagoela dio, eta bi gobernuekin hitz egiteko eskatzen du horri bide emateko.
Baina ezezkoan tematu dira...
Paradoxa da. Teorian, estatu horrek erakunde hori armarik gabe nahi du, eta ez du ezer egiten hori lortzeko. Erakunde armatuak borondatea adierazi du. Zer pentsatu? Gobernuak ez duela borondaterik ETA desarmatzeko. Parisko Auzitegian esandakoa urrats gisa ez baloratzea ere itzela da.
Nahikoa al da ETAk Parisen esan duena?
Gauza bat ulertu behar dugu: ETA erakunde armatua da. Erakunde armatu gisa egin du adierazpen hori, eta esaten duena da sentitzen duela beretzat helburu izan ez direnei kalte egin izana. Noski, besteei kalte egin nahi zien. Hori da ulertu behar dena. Beste gauza bat eskatzea garaile-galtzaile interpretazioa egin nahi izatea da. Alde batek esan behar du berak egindako guztia gaizki zegoela, besteak ez du inoiz ezer esango, eta horrela amaitzen dira gauzak. Baina, hemen gatazka politiko bat egon da eta dago. Horren ondorioz sortu zen ETA eta bere jarduera armatua. Hori ezingo dute ukatu ez gobernu honek eta ezta hurrengoek ere.
Baina, zuretzat nahikoa da?
Niretzat aurrerako urrats bat da, eta horrela kontuan hartu behar da. ETAk beste aurrerapauso bat eman du, eta gehiago egiteko asmoa du, baina ez diote uzten.
Sortun eztabaidagai izan duzue nolako estatua nahi duzuen EBn. Zein ondoriotara iritsi zarete?
Gure ondorioa izan da euskal herritarrek erabaki beharko dutela EBko kide izan nahi duten edo ez. Egia da estatua nahi dugula, eta sozialista, euskalduna eta feminista izatea nahi dugula.
EBtik kanpoko euskal estaturik ez duela ikusten argi esan du EAJk.
Guk arazo bat daukagu: Europako Batasun hau ez zaigu gustatzen. Ez gaude ados. Eredu neoliberalak bere oinarri nagusietako bat EBn du. Posible balitz beste Europa bat eraikitzea, herrien eta pertsonen Europa bat, agian EBn egon nahiko genuke. Eta agian bestela ere bai. Euskal herritarrek erabaki beharko dute.
Estaturako bidea egin al daiteke jeltzalerik gabe?
EAJ beharrezkoa da estatu hori eraikitzeko, eta lehenago ere bai. Erabakitzeko eskubidea adostu behar da, nola egin, eta nola gauzatuko dugun hori guztia.
Sortuk zein lehentasun jarri ditu krisi ekonomikoa gainditzeko?
Eredua goitik behera aldatu behar da. Honek ez du balio, ez du zentzurik eta erabat suntsitzailea da ingurumenarentzat eta pertsonentzat. Tokiko garapena izan behar da etorkizuneko erreminta nagusia. Sorturen borrokagune nagusia eskualdea izango da. Aldez aurretik egindako diagnostikoetan oinarritutako dinamikak jarri behar ditugu martxan, eskualde bakoitzean garapen eredu berriak abian jartzeko.
Nolanahi ere, legebiltzarrak asko baldintzatzen ditu kontuak legeekin, aurrekontuekin, murrizketekin... EAJk hasiera honetan erakutsi dituen joerei buruz zer diozu?
Bi gauza azpimarratuko nituzke: Aurrena, EAJk ez duela planik. Larrialdi nazional batean geundela esan zuen, eta ados gaude, baina larrialdi plan bat eskatzen du horrek, eta EAJk ez du. Egon da beste guztioi aurpegiratuz beraiek zein kudeatzaile onak diren eta besteok ez garela kapazak. Eta gero, ikusten ari gara ez dakitela zer egin. Bestalde, orain arte erakutsitako jite guztiak oso negatiboak dira. Madrilen irizpideei segitzen ari zaizkie, eta joera neoliberalak dituzte. Hezkuntzan, osasun arloan eta zerbitzu sozialetan murrizketak egiten ari dira. Zerbitzu publikoak eta gizarte zerbitzuak oso egoera kamutsean geldituko dira. Hori oso larria da.
Aurrekontuak prestatzen ari dira. Proposamenik egin dizuete?
Gurekin ez dira harremanetan jarri. Egingo dutela esan dute, baina... EAJ kanpora begira esaten ari da EH Bildurekin ere akordioak nahi dituela, baina ez da egia. Argi eta garbi ikusten da. Hasieratik dakizu besteak akordioa egin nahi duen edo ez. Beste kontu bat da posible den edo ez, baina borondatea ikusten da, eta EAJk ez dauka.
PSEk gauza batzuetan zuekin bat egin du; adibidez, zerga sisteman...
Uste dugu PSEk itxurazko oposizio bat egin nahi diola EAJri, eta horretarako gurekin halako posizioak adosteaz baliatzen dela. Baina akordio garrantzitsuak EAJrekin egingo ditu. Ikusi da EITBko zuzendaria adosterakoan.
PSErekin ezkerreko politikak aurrera eramateko itxaropenik ez duzu?
Saiatuko gara, baina PSEk ere baditu bere mugak. Sistema honen parte dira. Eta guk bestelako alternatibak ditugu. Posizio neoliberal gogorrei aurre egiteko akordioak egiten saiatu behar da, baina PSE eta gu urrun gaude.
Gizarteak eutsiko al die murrizketei?
Nik ezetz uste dut. Baina hain dira gogorrak eta ugariak jasaten ari diren kolpeak, oraindik jende ugari shock egoeran dago. Hori nahi du neoliberalismoak, neurri batean: halako kolpe gogorrak ematea behin eta berriz eta shock efektua sortzea. Euskal jendartea dinamikoa da, eta beti kalean eta borrokan egon da. Zalantzarik gabe espero dugu jendarteak parte hartzea aldaketarako borrokan, masiboki, beharko dugulako. Sortu hor egongo da, bere apaltasunean, eta saiatuko da borroka horiek bultzatzen, edo gutxienez bozgorailua jartzen.
