Elkarrizketa egin diote Hasier Arraizi Berrian. Elkarrizketaren laburpen bideoa ere argitaratu dute:
Funtsean, zer da Euskal Bidea?
Euskal Estatua sortzeko bide orria. Euskal herritarren erabakiekin urratsez urrats bidea egitea planteatzen dugu, gaur egungo egoeratik abiatuta burujabetza osoa eta justizia soziala bilduko dituen Euskal Estatua sortu arte.
Aspaldi hasi al zineten lantzen?
Orain dela ia urte eta erdi Euskal Bidearen beharra aldarrikatu genuen. Filosofia aldaketa bat zen. Geroztik, mamituz eta zehaztuz joan gara, EH Bairekin batera.
Zertan datza filosofia berria?
Herri borondatearen gainean oinarritzea prozesu osoa. Eta alde biko estrategia batetik alde bakarreko batera pasatzea. Ezker abertzalearen barruan ere orain arte pentsatu izan dugu inoiz estatuekin izandako negoziazioen arabera legokeela prozesua. Orain, ez. Gure ondare eta tresna nagusia herri borondatea da. Lurraldetasunerako eta euskal subjektua osatzeko tresna da erabakitzeko eskubidea, betiere erabakiak tokian-tokian hartuz joanda. Herri borondatearen ondorioz bihurtzen dira nazioak estatu; ez da nahikoa, gure kasuan bezala, hizkuntza, kultura edo historia propioak izatea.
Hiru errealitate administratiboak abiapuntu hartuko dituzue Euskal Biderako. Ezker abertzaleak bilakaera bat izan du hor.
Bai, eta jendaurrean azalduz joan gara. Hiru errealitateak ez ditugu onartzen, inposiziotzat jotzen baititugu, baina beste kultura politiko batzuekin akordioak egiteko gauzak errazten ditu hiru errealitateetatik abiatzeak.
Estrategia aldaketa al da?
Lehen esaten genuen, eta asko sinplifikatuz diot: Euskal Herriko toki guztietan gauza berberak egitea da estrategia nazionala. Ohartu gara estrategia gisa ez dela oso eraginkorra. Orain diogu: estrategia nazional bat izatea ezinbestekoa da —nazio bat baita Euskal Herria—, baina tokian tokiko politika zehatzak egin behar dira. Ipar Euskal Herrian, esaterako, aro hau oso emankorra izaten ari da, bertako eragileen artean akordioak lortzen ari direlako. Nafarroa Garaian ere borroka sozialetatik erregimena kolokan jartzen ari dira, eta aldaketa politiko eta sozialerako aukera paregabea zabaldu da.
Eskaintza errealista al da Euskal Bidea?
Egin daitekeen errealistena. Espainiako Gobernuarekin alde biko harreman bat planteatzea baino errealistagoa da. Eta, errealista denez, Euskal Bidearekin prozesua bizkortzea nahi dugu.
Estatua izanda helburu, arriskurik ba al dago zuen eskaintza nazio identitatearekin lotzeko eta alor sozioekonomikoa, adibidez, Podemos-Ahal Duguk kapitalizatzeko?
Ez dut arriskurik ikusten. Lehen, erabakitzeko eskubidea nazio izaerarekin lotzen genuen. Orain ez dugu horrela bakarrik hartzen; den-dena erabakitzeko tresnatzat dugu, eta hemen eta tokian-tokian erabakitzeko. Herritar denen eskubideak bermatzeko tresna da eta, beraz, haien eguneroko bizi- baldintzekin lotzen dugu erabat: ongizatearekin, justizia sozialarekin... Hori da proposamen honen dohainik handienetako bat. Datu adierazgarri bat: EH Bilduk Gasteizko legebiltzarrean aurkeztu dituen ekinbideen %85 alor sozioekonomikokoak dira.
Alde bakarreko biderako zein aliatu izango zenituzkete?
Ez dugu ukatzen oraindik gauzak zail daudela. Berri Txarrak taldeak hauxe dio kanta batean: "Gauzak gordin daude hemen, sukaldarien herrian". Sukalde lana egitera ez goaz alderdietako zuzendaritzetara soilik, eta, gainera, EAJren zain ez gara egongo. Herritarrak nahi ditugu prozesuaren protagonista. Ea alderdiak-eta mugiarazten dituzten, eta bidean bat egiten dugun.
Ehun mila kafe hartzera zoazte jendearekin egoteko.
Herri gisa hausnarketa sakon bat egiteko unea da. Estrategikoak diren eremuetan ez gara ari behar bezala jokatzen: politikan, sindikalismoan, unibertsitatean, kulturgintzan, euskalgintzan, herri mugimenduetan... Guk proposamen bat jarri dugu. Orain ehun mila lagunekin partekatu nahi dugu, eta kafe solasaldietara entzutera ere joango gara. Eremuz eremu bilatuko ditugu bidelagunak; haiek dira objektiboki interesatuen leudekeenak halako prozesu baterako. Herri honek badu gaitasunik bide hau egiteko. Baldintza gogorretan gauza handiak egin ditu, eta gaurko fase politiko honetan posible da estaturako bidea egitea.
Zer da Euskal Bidean ukiezina, herri borondatea?
Bai. Beste guztia dinamikoa da. Utzi egin behar diogu hitzak-eta sakralizatzeari, eta jarrera politikoek malguagoak izan behar dute, helburu estrategikoak argi baditugu. Euskal Herrian pairatutako egoera gogorrengatik lubaki mentalak sortu dira; gainditu ditzagun.
Katalanek estatugintzan fokua Kataluniako Printzerrian jarri dute. Zuek?
Euskal Herrira Nafarroatik dator aldaketa politiko eta soziala.
Estatuak ez du erraza jarriko.
Estatuak oso ondo irakurri du Euskal Bidea.
Nafarroan aldaketa nahi duten indar politikoen artean zenbaterainoko konfiantza dago?
Herri fronte bat beharko da Nafarroan aldaketa gertatzeko, baina azkenean parlamentuan inbestiduran bozketa bat egongo da. Dena dela, ez da soilik aritmetika kontua. Oinarri politiko sendoak egon behar dute. Baina aldaketarako oinarria adoste bidean, malgutasun eta eskuzabaltasun guztia izatea ere beharrezkoa da.
PSN ikusten al duzue aliatu?
Argi eta garbi esanda, ez.
Geroa Baik ere ez? Geroa Baiko kide da EAJ, eta EAEn PSErekin «egonkortasunerako» ituna du.
EAJk nahiko du PSNrekin egin akordioak, PSErekin dituen bezala; eta Espainiako Estatuan, PSOErekin nahiko du. Joan den astean Ortuzar Pedro Sanchezekin izan zen Madrilen. Baina EAJri gertatuko zaio maiatzeko hauteskundeen ostean zenbakiek ez diotela emango PSErekin eta PSNrekin gehiengoak osatzeko.
Prozesu "eratzailea" Nafarroak baldintzatu al dezake?
Nafarroan aldaketa gertatzen bada, prozesu osoa bizkortu egingo.
EAEri ere eraginez, beraz?
Zalantzarik gabe. Nafarroan aldaketarako gobernua osatzen bada, guk segituan planteatuko dugu EAEn antzeko gobernua osatzea, Jaurlaritzari bide hori ematea. EH Bildu prest egongo da Jaurlaritzan sartzeko eta ardura politiko guztiak partekatzeko. Bustitzeko momentua izango da.
Ba al legoke era horretako Jaurlaritza osatzeko aukerarik?
Saiatuko gara kasu horretan EAJk lidergoari euts diezaion, eta hura eroso sentiarazten ere bai. Uste dugu EAJk prozesuan aurrera egiteko bere burua eroso sentitu behar duela eta lidergoari eusten diola. Prozesua bizkortzea nahiko genuke horrela, baina bidelagunei bermeak eman behar dizkiegu.
EAE geldirik al dago, Iparraldearen eta Nafarroaren aldean?
EAJk eta PSEk bahituta dauzkate Gasteizko legebiltzarreko bi batzorde txostengileak: bake eta bizikidetzakoa —EAJk PSEren betoa onartuta— eta autogobernu lantaldea —maiatzera artean hitzaldiak egongo direlako—. Parlamentuaren jarduera politiko nagusia dago bahituta, EAJri eta PSEri ez zaielako interesatzen aurrera egitea.
EAErako "estatus politiko berria" nahi duzue. Zertarako?
Ibarretxe lehendakariari gertatutakoa berriro ez gertatzeko. Joan zen Madrilera [estatutu politiko berri baten eskaintzarekin], atea itxi zioten, bueltatu zen hona, eta kalean ez zegoen inor. Halakoak eragozteko, gauzak hasieratik ondo egin behar dira, gehiengo sozial berriak eraikita, gauzak eragileekin batera eginda. Era berean, erabakitzeko eskubidearen aldeko indar politikook akordioak egin behar ditugu: zer planteatu, nola, gizartearekin adostu... Erabakitzen duguna aurrera eraman behar da, Madrilek esaten duena esaten duela. Erabakita eskuratuko dugu erabakitzeko eskubidea.
EAEren eta Nafarroaren artean zer harreman instituzional mota leudeke hasieran?
Lankidetza iraunkorrerako bide bat planteatuko dugu. Ez dugu baldintzarik jarri nahi orain, lankidetza hori gero beste indarrekin adostu beharko dugulako. Prozesua mailakatua izango da, eta urratsak bi erkidegoetako herritarren oniritziarekin egingo dira.
Hau diozue: "Hegoaldearen kasuan, estatuarekiko harremana erabaki aurretik, bi erkidegoen harremana erabakitzea lehenesten dugu, Hego Euskal Herriko lurralde batasuna lortze aldera".
Lurraldetasun aldetik, hori da helburua. Bitartean, tarteko guneak sortuko lirateke, bi parlamentuetako legebiltzarkideek osatuta hasieran, eta, ondoren, bi gobernuen elkarlan sistematizatu bat legoke. Lankidetzarako botere legegile eta exekutiboa behar ditugu.
Eta Euskal Estaturako eperik jarria al duzue?
Ez, eta ez dugu jarriko. Bide orri bat planteatu dugu, arnas luzekoa. Hauteskunde guztiak palanka lirateke prozesua bizkortzeko.
Honetan guztian zer funtzio bete dezake Podemos Ahal Duguk?
Uste dugu haiek ere ez dakitela oraindik. Erabakitzeko eskubidearen alde dagoela dio. Hala bada, aliatu bat izan daiteke Euskal Bidea egiteko, erabakiak hemen har daitezen. Ahal Dugu posizionatzeko, euskal herritarrok erabakiz joan behar dugu.
Mapa politikoa alda dezake Ahal Duguk. Zuen onerako ala ez?
Maiatzeko hauteskundeen ondoren, beste egoera bat sor daiteke. Hiruko berri batez ari naiz: EAJ, EH Bildu, Ahal Dugu. EAJk bere indarrarekin segituko duela ematen du, guk uste dugu 2011ko emaitzei eutsiko diegula —hobetzeko ilusioa ere badugu— eta Ahal Dugu indartsu sartuko da. Guri jokatzeko aukera on bat sortuko zaigu. Izan ere, ez dirudi EAJren eta Ahal Duguren artean akordiorik izango denik, eta guk biekin izango dugu akordioak lortzeko aukera, aldaketa politikorako eta sozialareko baliatzeko.
Oraingoz, zure alderdia —Sortu—, EAJrekin ari da hizketan. Zer tankera dauka?
Harremana ez etetea espero dut, gorabeherak ditugun arren. Elkarlanerako aukerak sortzea nahi dugu guk. EAJ orain erabat hurrengo hauteskundeei begira ikusten dut, bere txokoa gorde nahian. Ondoren ikusiko dugu, emaitzen arabera, zer erabaki hartuko dituen. Bitartean, bidea zaintzen eta elikatzen jarraitu behar dugu.
Zein dira bileretako gaiak?
Bakea eta bizikidetza, eta erabakitzeko eskubidea. Ez gara Gasteizko legebiltzarreko jardueran bakarrik geratu; gauzak osotasunean planteatuta ari gara hizketan.
Zein da Sorturen helburua elkarrizketa horietan?
Maiatzeko hauteskundeen ostean instituzioetan erabakitzeko eskubidearen inguruko gobernuak osatzea. Oinarri batzuk adostu nahi ditugu EAJrekin. Gainera, urte bukaeran, Espainiako bozen ondoren, herri gisa joan nahi dugu Madrilera, baldin eta konstituzio erreformarako aukera zabaltzen bada. Beste estatus politiko bat ere desio dugu Araba, Bizkai eta Gipuzkoarako, erabakitako gauzak aurrera eramateko.
Bake lantaldean akordiorako aukerarik ikusten al duzu?
Terminologiak baino gehiago, borondate politikoa badagoen ikusteak axola du. Nik uste EAJk baduela borondatea gurekin batera aritzeko. Baina betorik ez da onartu behar. Ponentzia berraktibatu nahi dugu, eta, horretarako, ausardiaz jokatzeko asmoa daukagu. Bestalde, legebiltzarretik egin daitekeena handik kanpo egin beharrekoarekin uztartu behar da. Hor EAJrekin ados jarri nahi dugu.
Zer garrantzi luke ados jartzeak?
Lehen akordioa txikia izanik ere, horrek gero, agian, ahalbidetu egingo lituzke dimentsio handiagoko pausoak. Gainera, gatazkaren ondorioen gaiek ez lukete izan beharko bi parteon tirabiretako arrazoi. Elkarri konfiantza, leialtasuna edo konplizitatea eskaini beharko dizkiogu.
Ortuzarrek "nazio itun berria" egiteko "ETAren amaiera egiaztagarria" eskatu du. Baldintza gisa hartu al duzue?
Ez dakigu zertan datzan. EAJk argitu beharko digu. Ematen du gero eta baldintza gehiago eta hesi handiagoak jarri nahi dituela. Zurekin hala dabilenak ez du nahi elkarlanik; susmo hori dugu, behintzat.
"Estrategiaren ardatza prozesu independentistan jarri behar da, eta ondorioen agenda hor kokatu", zioen Arnaldo Otegik duela hiru hilabete BERRIAn. Zer diozu?
Otegiren hausnarketak gureak dira. Ezker abertzaleak bere gogoetan sakondu beharra du, ikusita estatuaren jarrera gero eta itxiagoa eta bortitzagoa dela. Ezker abertzaleak herri honekin konpromiso bat hartua du, eta, beraz, planteatu behar dugu zer baldintza berri sor ditzakegun prozesu independentista bizkortzeko.
ETAren armagabetzea hizpide da sarri.
Bi estatuek ETAren armagabetzea bermatu edo erraztu egin beharko lukete. Ulertezina da haien jarrera. Zaila da horrela ezer egitea. Hori kontuan hartuta, dagokionak hori hausnartu eta erabaki egin behar du, eta erabaki behar du ez bere buruari begira, baizik eta herri honen egoera eta prozesuari begira. Ezker abertzaleak hurrengo pausoak, dena delakoak izanda, bide horretan kokatu behar ditu, herri honi ibilera errazteko eta laguntzeko.
PP urte bukaera arte, bederen, gobernuan izango da.
Esaten da urte hau oso luzea eta gogorra egingo dela gatazkaren ondorioen arloan. Hori alde biko ereduan jaustea litzateke. Herri honi begira pausoak ematea da guk nahi duguna.
Sortuk esaten du Espainiako Estatuarekin kontatu behar dela ETAren armagabetzerako.
Lege esparru bat sortu beharko litzateke armagabetze prozesua egin ahal izateko.
Jaurlaritzak egin du proposamen bat alde horretatik.
Baina ez da bideragarria, ez duelako lege esparrurik ahalbidetuko. Dena dela, Jaurlaritzak eta EAJk ere parte hartu beharko lukete esparru hori sortzeko lanean. Horrek, adibidez, esan nahi du estatuaren jarrerari aurre egin beharko zaiola ezezko kasuan ere.
